USTAWA O SYSTEMIE OŚWIATY (tekst jednolity)

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty(tekst jednolity: Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329)
(Zmiana: Dz. U. Nr 106, poz. 496)

Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa; kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka. Nauczanie i wychowanie - respektując chrześcijański system wartości - za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata. Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności.

Art. 1.

System oświaty zapewnia w szczególności:

1) realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju,

2) wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny,

3) możliwość zakładania i prowadzenia szkół i placówek przez różne podmioty,

4) dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także możliwość korzystania z opieki psychologicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej,

5) możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami,

6) opiekę nad uczniami szczególnie uzdolnionymi poprzez umożliwianie realizowania indywidualnych programów nauczania oraz ukończenia szkoły każdego typu w skróconym czasie,

7) upowszechnianie dostępu do szkół średnich, których ukończenie umożliwia dalsze kształcenie w szkołach wyższych,

8) możliwość uzupełniania przez osoby dorosłe wykształcenia ogólnego, zdobywania lub zmiany kwalifikacji zawodowych i specjalistycznych,

9) zmniejszanie różnic w warunkach kształcenia, wychowania i opieki między poszczególnymi regionami kraju, a zwłaszcza ośrodkami wielkomiejskimi i wiejskimi,

10) utrzymywanie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkołach i placówkach,

11) upowszechnianie wiedzy ekologicznej wśród dzieci i młodzieży oraz kształtowanie właściwych postaw wobec problemów ochrony środowiska,

12) opiekę dzieciom i młodzieży osieroconym, pozbawionym całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej, a także uczniom pozostającym w trudnej sytuacji materialnej i życiowej,

13) dostosowanie kierunków i treści kształcenia do wymogów rynku pracy.

Art. 2.

System oświaty obejmuje:

1) przedszkola, w tym specjalne,

2) szkoły podstawowe i ponadpodstawowe, z wyjątkiem szkół wyższych, w tym specjalne, sportowe oraz mistrzostwa sportowego i artystyczne,

3) placówki oświatowo-wychowawcze, placówki pracy pozaszkolnej oraz placówki kształcenia ustawicznego umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy ogólnej i kwalifikacji zawodowych, uzyskanie i uzupełnienie wiedzy ogólnej i kwalifikacji zawodowych, zdobywanie umiejętności, kształtowanie i rozwijanie zainteresowań i uzdolnień, oraz korzystanie z różnych form wypoczynku,

4) poradnie psychologiczno-pedagogiczne oraz inne poradnie specjalistyczne udzielające dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu,

5) placówki opiekuńczo-wychowawcze i resocjalizacyjne, zapewniające opiekę i wychowanie dzieciom i młodzieży, pozbawionym całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej oraz inne działające stosownie do potrzeb w zakresie pomocy i opieki nad dziećmi i młodzieżą,

6) rodziny zastępcze,

7) ośrodki adopcyjno-opiekuńcze inicjujące i wspomagające zastępcze formy wychowania rodzinnego,

8) Ochotnicze Hufce Pracy,

9) zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli,

10) biblioteki pedagogiczne.

Art. 3.

1. Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa bez bliższego określenia o:

1) szkole - należy przez to rozumieć także przedszkole,

2) szkole artystycznej - należy przez to rozumieć także szkołę bibliotekarską i animatorów kultury,

3) placówce - należy przez to rozumieć jednostki organizacyjne wymienione w art. 2 pkt 3-5, 7 i 10,

4) placówce publicznej - należy przez to rozumieć placówkę prowadzoną przez ministra, inne organy administracji rządowej, gminę i związek komunalny,

5) organie prowadzącym szkołę lub placówkę - należy przez to rozumieć ministra, wojewodę, gminę oraz związek komunalny, inne osoby prawne i fizyczne,

6) ministrze - należy przez to rozumieć ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, z wyjątkiem ministra określonego na podstawie art. nr 29 ustęp 1,

7) kuratorze oświaty - należy przez to rozumieć kierownika kuratorium oświaty jako jednostki organizacyjnej wchodzącej w skład rządowej administracji ogólnej w województwie,

8) nauczycielu - należy przez to rozumieć także wychowawcę i innego pracownika pedagogicznego szkoły, placówki oraz zakładu kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli,

9) rodzicach - należy przez to rozumieć także prawnych opiekunów dziecka,

10) uczniach - należy przez to rozumieć także słuchaczy i wychowanków,

11) profilu kształcenia zawodowego - należy przez to rozumieć kształcenie ogólnozawodowe w zakresie określonej dziedziny gospodarki,

12) podstawie programowej - należy przez to rozumieć obowiązkowe, na danym etapie kształcenia, zestawy treści nauczania oraz umiejętności, które są uwzględniane w programach nauczania i umożliwiają ustalenie kryteriów ocen szkolnych i wymagań egzaminacyjnych.

Kurator oświaty jest upoważniony do prowadzenia spraw, w tym do wydawania decyzji administracyjnych, w imieniu wojewody w zakresie wynikającym z ustawy.Odwołania od decyzji dyrektora szkoły w sprawach z zakresu obowiązku szkolnego rozpatruje, w imieniu wojewody, kurator oświaty.

Art. 4.

Nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, a także szanowania godności osobistej ucznia.

Art. 5.

1. Szkoła i placówka może być szkołą i placówką publiczną albo niepubliczną.

2. Szkoła i placówka, z zastrzeżeniem ust. 4, może być zakładana i prowadzona przez:
1) ministra lub inny organ administracji rządowej,
2) gminę lub związek komunalny,
3) inne osoby prawne,
4) osobę fizyczną.

3. Minister, inny organ administracji rządowej, gmina oraz związek komunalny mogą zakładać i prowadzić jedynie szkoły i placówki publiczne.

4. Minister Edukacji Narodowej w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, podmioty uprawnione do zakładania i prowadzenia ośrodków adopcyjno- opiekuńczych oraz zasady działania tych ośrodków.

5. Zakładanie i prowadzenie publicznych przedszkoli i szkół podstawowych, z wyjątkiem przedszkoli i szkół specjalnych, oraz szkół przy zakładach karnych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich, należy do obowiązkowych zadań własnych gmin.

6. Zakładanie i prowadzenie publicznych szkół ponadpodstawowych, zakładów kształcenia i placówek doskonalenia nauczycieli, przedszkoli specjalnych, szkół specjalnych, szkół dla dorosłych oraz placówek publicznych - należy do obowiązków państwa.

7. Organ prowadzący szkołę lub placówkę odpowiada za jej działalność.

Do zadań organu prowadzącego szkołę lub placówkę należy w szczególności:
1) zapewnienie warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki,
2) wykonywanie remontów obiektów szkolnych oraz zadań inwestycyjnych w tym zakresie,
3) zapewnienie obsługi administracyjnej, finansowej i organizacyjnej szkoły lub placówki,
4) wyposażenie szkoły lub placówki w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów nauczania, wychowania i innych zadań statutowych.

8. Przepisów ust. 7 pkt 2 i 3 nie stosuje się do organów prowadzących niepubliczne szkoły i placówki.

9. W celu wykonywania zadań wymienionych w ust. 7, organy prowadzące szkoły i placówki mogą tworzyć jednostki obsługi ekonomiczno-administracyjnej szkół i placówek.

10. Minister Edukacji Narodowej określa, w drodze zarządzenia, organizację oraz zasady działania jednostek obsługi ekonomiczno-administracyjnej publicznych szkół i placówek prowadzonych przez organy administracji rządowej.

Art. 5 a.

1. Zapewnienie środków na utrzymanie prowadzonych przez gminy publicznych szkół podstawowych, ponadpodstawowych i placówek, w tym na wynagrodzenia nauczycieli, należy do obowiązków państwa. Środki te przekazywane są gminom w formie subwencji i dotacji, których sposób naliczania określony jest w odrębnej ustawie.

2. Gmina może zwiększyć środki na wynagrodzenia nauczycieli w szkołach i placówkach wymienionych w ust. 1 w stosunku do środków na wynagrodzenia zagwarantowanych przez państwo.

3.Prawa i obowiązki nauczycieli publicznych przedszkoli, szkół podstawowych, ponadpodstawowych i placówek określa ustawa - Karta Nauczyciela.

Art. 6.
Przedszkolem publicznym jest przedszkole, które:

1) prowadzi bezpłatne nauczanie i wychowanie w zakresie co najmniej podstaw programowych wychowania przedszkolnego,

2) przeprowadza rekrutację dzieci w oparciu o zasadę powszechnej dostępności,

3) zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych przepisach.

Art. 7.

1. Szkołą publiczną jest szkoła, która:
1) zapewnia bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania,
2) przeprowadza rekrutację uczniów w oparciu o zasadę powszechnej dostępności,
3) zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych przepisach,
4) realizuje:
a) programy nauczania zawierające podstawy programowe obowiązkowych przedmiotów ogólnokształcących, a w przypadku szkół zawodowych - również podstawy programowe kształcenia w danym zawodzie lub profilu kształcenia zawodowego,
b) ramowy plan nauczania,
5) realizuje ustalone przez Ministra Edukacji Narodowej zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów.

2. Szkoły publiczne umożliwiają uzyskanie świadectw lub dyplomów państwowych.

3. Szkoła niepubliczna może uzyskać uprawnienie szkoły publicznej wymienione w ust. 2, jeżeli:
1) realizuje programy nauczania uwzględniające podstawy programowe wymienione w ust.1 pkt 4 lit. a),
2) stosuje zasady klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów, o których mowa w ust. 1 pkt 5, z wyjątkiem egzaminów wstępnych,
3) prowadzi dokumentację przebiegu nauczania ustaloną dla szkół publicznych,
4) w przypadku szkoły zawodowej - kształci w zawodach określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, o której mowa w art. 24 ust. 1, albo w innych zawodach za zgodą Ministra Edukacji Narodowej,
5) zatrudnia nauczycieli przedmiotów obowiązkowych posiadających kwalifikacje określone dla nauczycieli szkół publicznych.

Art. 8.

Szkoła podstawowa może być tylko szkołą publiczną lub niepubliczną o uprawnieniach szkoły publicznej.

Art. 9.

1. Szkoły ponadpodstawowe publiczne i niepubliczne dzielą się na:
1) szkoły zasadnicze, dające wykształcenie ogólne i zasadnicze zawodowe oraz możliwość dalszego kształcenia się w szkole średniej,
2) szkoły średnie ogólnokształcące, dające wykształcenie średnie ogólne z możliwością uzyskania świadectwa dojrzałości (licea ogólnokształcące),
3) szkoły średnie zawodowe:
a) dające wykształcenie średnie ogólne z możliwością uzyskania świadectwa dojrzałości oraz wykształcenie zasadnicze zawodowe (licea zawodowe),
b) dające wykształcenie średnie ogólne i zawodowe z możliwością uzyskania świadectwa dojrzałości (technika, licea i szkoły równorzędne),
c) dające możliwość uzupełnienia wykształcenia ogólnokształcącego o wykształcenie zasadnicze zawodowe lub o średnie zawodowe (szkoły policealne i pomaturalne)

2. Minister Edukacji Narodowej może określać, w drodze rozporządzenia, inne typy szkół niż wymienione w ust. 1 pkt 1-3 oraz ustalać zasady ich działania.

3. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw kultury określa, w drodze rozporządzenia, typy szkół artystycznych publicznych i niepublicznych oraz ustala zasady ich działania.

4. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, zasady tworzenia sieci publicznych szkół ponadpodstawowych.

5. Minister Edukacji Narodowej w porozumieniu z Prezesem Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki określa, w drodze zarządzenia, szczegółowe zasady działania klas i szkół sportowych oraz szkół mistrzostwa sportowego.

Art. 10.

1. Świadectwo ukończenia szkoły podstawowej lub ponadpodstawowej z wyjątkiem szkoły medycznej, można również uzyskać na podstawie egzaminów eksternistycznych.

2. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i tryb przeprowadzania egzaminów eksternistycznych oraz szczegółowe zasady odpłatności za ich przeprowadzanie.

Art. 11.

1. Świadectwa i dyplomy państwowe wydawane przez uprawnione do tego szkoły oraz placówki kształcenia ustawicznego są dokumentami urzędowymi.

2. Minister Edukacji Narodowej określa w drodze rozporządzenia:
1) zasady wydawania oraz wzory świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, sposób dokonywania ich sprostowań i wydawania duplikatów, a także zasady legalizacji dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą,
2) zasady odpłatności za wykonywanie czynności wymienionych w pkt 1.

Art. 12.

1. Uznając prawo rodziców do religijnego wychowania dzieci, szkoły publiczne podstawowe organizują naukę religii na życzenie rodziców, szkoły publiczne ponadpodstawowe - na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii decydują uczniowie.

2. Minister Edukacji Narodowej w porozumieniu z władzami Kościoła Katolickiego i Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych określa, w drodze rozporządzenia, warunki i sposób wykonywania przez szkoły zadań, o których mowa w ust. 1.

Art. 13.

1. Szkoła i placówka publiczna umożliwia uczniom podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, a w szczególności naukę języka oraz własnej historii i kultury.

2. Na wniosek rodziców nauka, o której mowa w ust. 1 może być prowadzona:
1) w osobnych grupach, oddziałach lub szkołach,
2) w grupach, oddziałach lub szkołach - z dodatkową nauką języka oraz własnej historii i kultury,
3) w międzyszkolnych zespołach nauczania.

3. Minister Edukacji Narodowej określi, w drodze rozporządzenia, warunki i sposób wykonywania przez szkoły i placówki zadań, o których mowa w ust. 1 i 2, w szczególności minimalną liczbę uczniów, dla których organizuje się poszczególne formy nauczania wymienione w ust. 2.

4. W pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły publiczne zapewniają podtrzymywanie kultury i tradycji regionalnej.